Niedobór testosteronu – w jaki sposób nadwaga zmienia mężczyzn w kobiety

Wielu facetom trudno znieść świadomość, że powoli tracą to, co w powszechnej opinii wciąż mocno definiuje męskość – siłę, witalność i sprawność. Proces ten bywa utożsamiany ze spadkiem poziomu męskich hormonów płciowych – z testosteronem na czele. I tu dochodzimy do sedna – testosteron NIE SPADA wraz z wiekiem. A dokładniej: jeżeli nawet ktoś ma niedobór testosteronu, to nie z tego powodu. Przyczyny leżą zupełnie gdzie indziej. Poruszyłem ten temat w niedawnym artykule, a w tym rozwijam go pod trochę innym kątem.

Starość to nie wyrok, a młodość bynajmniej nie gwarantuje zdrowia.

Można stać się zarówno fit-dziadkiem, jak i zaniedbanym młodzieniaszkiem. Badacze z Uniwersytetu Stanu Nowy Jork wskazują, że u otyłych nastolatków poziom testosteronu bywa niższy nawet o 40-50% niż u szczupłych rówieśników. Dzieje się tak, ponieważ gdy w ciele uzbiera się odpowiednio dużo tkanki tłuszczowej (czyli tyle, ile u osób z nadwagą), to zaczyna ona działać niczym organ endokrynny. Krótko mówiąc: „zabiera” męskie hormony płciowe i „przerabia” je na żeńskie (konwersja testosteronu w estradiol).

Niedobór testosteronu – objawy

(zespół niedoboru testosteronu, czyli tzw. TDS – testosterone deficiency syndrome)*

Objawy specyficzne

(charakterystyczne dla tego konkretnego schorzenia):

• Zmniejszenie spontanicznych porannych i nocnych wzwodów
• Spadek libido
• Zmniejszenie owłosienia ciała, zmniejszona potrzeba golenia
• Ginekomastia, uczucie dyskomfortu w obrębie gruczołów piersiowych
• Zmniejszenie objętości jąder
• Zmniejszenie wzrostu, złamania patologiczne, obniżona gęstość mineralna kości
• Uderzenia gorąca, poty
• Zmniejszenie masy i siły mięśniowej

Objawy niespecyficzne

(występujące także przy innych schorzeniach, ale mogące stanowić istotną wskazówkę diagnostyczną):

• Obniżenie energii, motywacji, pewności siebie
• Obniżony nastrój, rozdrażnienie
• Gorsza pamięć i koncentracja
• Zaburzenia snu, bezsenność
• Niewielka niedokrwistość (tzw. normocytarna, normochromiczna)
• Zwiększenie masy tkanki tłuszczowej (wzrost BMI)
• Obniżenie sprawności psychicznej i fizycznej

Stany chorobowe związane z niedoborem testosteronu:

• Cukrzyca typu 2
• Zespół metaboliczny
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP)
• Osteoporoza
• Niepłodność

*Źródła znajdziesz na końcu artykułu

Efekt konwersji męskich hormonów płciowych w żeńskie jest najczęściej spotykany u mężczyzn z otyłością i cukrzycą – spośród nich ponad 50% ma zbyt niski poziom testosteronu. Nie myśl jednak, że reszta jest bezpieczna – bynajmniej. Wśród mężczyzn z BMI powyżej 30, czyli wcale nie jakoś kosmicznie wysokim (tak, wiem, BMI to na ogół kiepski parametr, ale akurat w tym kontekście jest bardzo pomocny), i to bez rozwiniętej cukrzycy, niedobór testosteronu występuje aż u 4 na 10 facetów.

Otyłość a niedobór testosteronu

Otyłość przerabia więc mężczyzn w kobiety – a przynajmniej na poziomie fizjologicznym. Dotyczy to także sfery intymnej, bo zaburzenia erekcji są często jedną z pierwszych oznak miażdżycy. Temat ten przebadali Brazylijczycy z Hospital das Clinicas in Sao Paulo in Surgery for Obesity and Related Diseases. Podzielili swoich pacjentów na trzy grupy: jedną eksperymentalną (osoby silnie otyłe, poddane operacji stworzenia by-passu żołądka, który skraca czas trawienia i wchłaniania posiłków, umożliwiając skuteczniejszą redukcję wagi) i dwie grupy kontrolne (pierwszą stanowiły osoby szczupłe, a drugą otyłe).

O ile sama operacja generalnie przyniosła pacjentom pożądany efekt wizualny (utrata kilogramów), to jednak przy okazji okazało się, że nie zawsze przywracała im dawną sprawność seksualną. Mimo że ważyli już znacznie mniej, a ich poziom testosteronu zbliżał się z powrotem do normy, to część nadal doświadczała zaburzeń erekcji. Jaki płynie z tego wniosek? Lepiej nie kusić losu, bo skutki mogą być bardzo trudne do odwrócenia. Najlepiej kasować tłuszcz od razu, gdy przytyje się, powiedzmy, 3-4 kilogramy. Łatwiej spalić tyle niż 30-40 kg, a i ewentualne skutki uboczne takiej miniredukcji są niczym przy problemach, jakie generuje otyłość. Im krócej będziesz nosić zbędny balast, tym lepiej.

Jeżeli chodzi o wiek, to sam w sobie nie powoduje on spadku poziomu testosteronu. Tematem tym zajęli badacze z Uniwersytetu Coopera (tego od słynnego 12-minutowego testu Coopera), co opisałem tutaj. Nie będę ich omawiał drugi raz. Przypomnę tylko jedną kluczową rzecz – naukowcy nie znaleźli nawet najmniejszego związku pomiędzy datą urodzenia a poziomem męskich hormonów płciowych. Potwierdzili za to dwie rzeczy:

1. nadwaga „zabija” testosteron

2. poziom sprawności ciała (siła, sprawność, wytrzymałość) koreluje z poziomem testosteronu

Testosteron wciąż jest królem męskich hormonów, a badań na ten temat jest multum. Bardzo możliwe więc, że zajmę się nim jeszcze kilka razy. Mam ku temu ważny powód – mimo że dostęp do wiedzy jest dziś maksymalnie ułatwiony, to świadomość czynników wpływających na poziom i niedobór testosteronu jest u nas bardzo niska. Jednocześnie rośnie odsetek otyłych Polaków, więc mogę się założyć, że i problemy z hormonami będą coraz powszechniejsze. A nie są to rzeczy, o których każdy chce szeroko opowiadać. Po co więc się na to narażać? Lepiej zapobiegać.